Zijnsbenadering in het gesprek
Wanneer is er sprake van een 'existentieel gesprek'?
Een ‘existentieel gesprek’ verwijst naar een dialoog waarin fundamentele vragen over het menselijk bestaan worden besproken. Dit kan gaan over zingeving, keuzevrijheid, verantwoordelijkheid, en de confrontatie met levenssituaties zoals eenzaamheid, lijden, en de dood. Het is een diepgaand gesprek dat zich richt op het begrijpen van het leven en hoe men vorm geeft aan zijn of haar bestaan.
In een existentieel gesprek wordt vaak nagedacht over persoonlijke waarden, keuzes, en de betekenis van ervaringen. Het is een gesprekstype dat niet alleen in therapie voorkomt, maar ook in alledaagse interacties waar mensen reflecteren op hun leven en existentiële thema’s. Het doel is om inzicht te krijgen in hoe men zijn leven inricht en welke richting men op wil gaan met het oog op persoonlijke authenticiteit en vervulling.
Welke rol speelt 'het gesprek' in de existentiële filosofie?
In de existentiële filosofie speelt ‘het gesprek’ een cruciale rol. Het wordt gezien als een middel voor individuen om hun eigen subjectieve waarheden te ontdekken en te ontwikkelen. Dit concept is diep geworteld in het idee dat menselijke wezens geen innerlijke, objectieve waarheid bezitten. In plaats daarvan is het de taak van het individu om door middel van gesprekken en persoonlijke ervaringen een eigen betekenis en waarheid te vormen.
Existentiële denkers zoals Kierkegaard en Sartre benadrukken de noodzaak van authentieke communicatie tussen individuen. Zij geloven dat door oprechte en open gesprekken te voeren, mensen hun eigen bestaan kunnen begrijpen en de verantwoordelijkheid voor hun keuzes kunnen nemen. Het gesprek is dus niet alleen een uitwisseling van woorden, maar een fundamentele interactie waarbij individuen hun eigen essentie en die van anderen verkennen.
Bovendien wordt in de existentiële filosofie het gesprek gezien als een vorm van existentiële communicatie waarbij de leraar en de leerling samenwerken om persoonlijke en subjectieve waarheden te ontdekken. Het is een proces waarbij de leerling wordt aangemoedigd om de communicatie te internaliseren en deze om te zetten in persoonlijke actie en verandering.
Samengevat is ‘het gesprek’ in de existentiële filosofie een instrument voor zelfontdekking, persoonlijke groei en het nemen van verantwoordelijkheid voor het eigen leven. Het is een dynamisch proces dat individuen in staat stelt om hun eigen pad te creëren in een wereld die geen vooraf bepaalde betekenis heeft.
Het begrip 'existentieel' in een notendop: Wat betekent het om te bestaan, en hoe ervaren mensen 'er zijn'?
Existentiële psychotherapie. Denk aan de ultimate concerns van Irvin Yalom: vrijheid, isolement, zinloosheid, dood.
Welke gespreksvormen kent de existentiële filosofie?
In de existentiële filosofie en therapie zijn er bepaalde gespreksvormen die vaak worden gebruikt in gespreksgroepen. Laten we eens kijken naar enkele relevante aspecten:
- Existentialistische benadering
- Existentiële therapie is geïnspireerd door het gedachtegoed van filosofen zoals Sartre, Heidegger, Kierkegaard en Buber. Het richt zich op het begrijpen van het menselijk bestaan, de vrijheid, verantwoordelijkheid en de zoektocht naar betekenis.
- Gespreksgroepen binnen deze benadering kunnen zich richten op existentiële thema’s, zoals vrijheid, angst, dood, zingeving en authenticiteit.
- Cliëntgerichte benadering
- Emmy van Deurzen en Irvin Yalom, prominente existentiële therapeuten, hebben ook invloed gehad op de cliëntgerichte benadering.
- In gespreksgroepen volgens deze benadering ligt de focus op het creëren van een veilige omgeving waarin deelnemers hun persoonlijke ervaringen kunnen delen en elkaar kunnen ondersteunen.
- Filosofische gesprekken
- Filosofische gesprekken zijn niet specifiek gericht op het oplossen van psychische problemen, maar ze richten zich op existentiële thema’s en het mens-zijn.
- Deze gesprekken brengen existentiële vragen naar de oppervlakte en bieden ruimte voor reflectie en verdieping.
- Zelfreflectie en interpersoonlijke interactie
- Gespreksgroepen in deze setting moedigen zelfreflectie en zelfbezinning aan. Deelnemers delen hun ervaringen, gedachten en gevoelens met elkaar.
- Interactie tussen deelnemers kan leiden tot diepgaande gesprekken over existentiële thema’s en persoonlijke groei.
Kortom, gespreksgroepen binnen de existentiële counseling/coaching kunnen variëren, maar ze hebben gemeenschappelijke elementen zoals zelfreflectie, filosofische exploratie en het delen van persoonlijke ervaringen. Deze benaderingen helpen deelnemers om hun eigen bestaan beter te begrijpen en betekenis te vinden in het leven.
Hannah Arendt (1906-1975) benadrukte het belang van verhalen vertellen als een manier om ons menselijk bestaan te begrijpen en te delen. Ze geloofde dat door het vertellen van ons levensverhaal, we niet alleen onszelf beter leren kennen, maar ook anderen de kans geven om ons te begrijpen. Volgens Arendt wordt de wereld pas echt menselijk wanneer we erover spreken en onze ervaringen delen.
Ze stelde dat het vertellen van verhalen een essentieel onderdeel is van het politieke en sociale leven, omdat het ons in staat stelt om betekenis te geven aan onze ervaringen en deze te plaatsen binnen een groter geheel. Door onze verhalen te delen, creëren we een gemeenschappelijke wereld waarin we elkaar kunnen ontmoeten en begrijpen.
Hannah Arendt heeft veel geschreven over de rol van verhalen en het vertellen van levensverhalen. Een bekend citaat van haar is:
"Verhalen onthullen betekenis zonder de fout te maken deze te definiëren."
Dit citaat benadrukt hoe verhalen ons kunnen helpen om betekenis te vinden in onze ervaringen zonder deze strikt te definiëren.
Martin Buber (1878-1965) introduceerde het concept van de dialoog in zijn werk. Volgens Buber bestaat het ‘ik’ niet op zichzelf, maar bevindt het zich altijd in relatie tot anderen. Hij onderscheidde twee fundamentele relatievormen:
- Ik-Jij: Dit is de relatie tussen twee personen waarin ze elkaar als unieke individuen erkennen. Het ‘ik’ en het ‘jij’ zijn gelijkwaardig en authentiek. In deze relatievorm ontstaat echte menselijkheid.
- Ik-Het: Hierbij is de ander gereduceerd tot een object of middel. Het ‘ik’ behandelt het ‘het’ (de ander) als iets functioneels, zonder diepgaande betrokkenheid.
Buber benadrukte dat de ik-jijrelatie essentieel is voor menselijke verbondenheid en dat we ons daarin pas echt als mens manifesteren . Het ‘tussen’ in de ontmoeting met de ander is waar de dialoog plaatsvindt, en het is in die ruimte dat we elkaar werkelijk kunnen begrijpen en liefhebben.
Moet een goed gesprek, bijvoorbeeld in een dialoogcirkel, iets opleveren? En zo ja, wat kan het dan opleveren?
In een dialoogcirkel is het doel vaak meer gericht op het delen van inzichten en perspectieven dan op het direct komen tot een concreet resultaat. Maar of zo’n groepsgesprek iets moet opleveren, hangt af van de intentie en verwachtingen van de deelnemers.
Een dialoogcirkel kan verschillende dingen opleveren, waaronder:
- Inzicht en begrip: Door naar verschillende perspectieven te luisteren, kunnen deelnemers meer begrip krijgen van anderen en misschien zelfs hun eigen standpunt herzien of verfijnen.
- Verbinding: Een dialoog kan helpen om een gevoel van gemeenschap en verbondenheid tussen de deelnemers te versterken, vooral als mensen met verschillende achtergronden samenkomen.
- Leren en reflectie: Een gesprek kan nieuwe kennis of inzichten opleveren. Het kan ook een moment zijn om stil te staan bij eigen overtuigingen, emoties of ervaringen.
- Empathie en vertrouwen: Door open te luisteren en te spreken zonder te oordelen, kan empathie groeien en kan vertrouwen tussen mensen worden versterkt.
- Actie of verandering: Hoewel dit niet altijd een direct doel is, kunnen gesprekken in een dialoogcirkel soms leiden tot actie of het nemen van beslissingen. Deelnemers kunnen bijvoorbeeld samen nieuwe ideeën ontwikkelen of zich geïnspireerd voelen om iets te veranderen in hun leven of werk.
Dus hoewel een goed gesprek in een dialoogcirkel niet per se een tastbaar resultaat hoeft op te leveren, kan het op veel subtiele manieren waardevol zijn.
Wat ik denk dat belangrijk is een dialoog: dat alle deelnemers er iets aan hebben. Maar in hoeverre is dat een realistische wens?
Het idee dat alle deelnemers er iets aan hebben, is zeker belangrijk voor het succes van een dialoogcirkel. Toch hangt het af van verschillende factoren of dat altijd haalbaar is.
Hier zijn een paar overwegingen over de realistische kant van die wens:
- Verschillende verwachtingen en behoeften
Iedere deelnemer kan met een andere verwachting of behoefte in de dialoog stappen. Sommigen willen bijvoorbeeld hun verhaal kwijt, anderen willen vooral leren van de ervaringen van anderen. Niet iedereen zal altijd hetzelfde eruit halen, en dat is oké. Het is mogelijk dat sommigen meer voelen dat ze hebben bijgedragen dan dat ze hebben ontvangen, of andersom.
- De mate van betrokkenheid
Deelnemers die actief meedoen en echt luisteren, halen vaak meer uit het gesprek dan degenen die meer passief aanwezig zijn. Als iemand bijvoorbeeld niet goed in zijn/haar vel zit of minder gemotiveerd is, kan die persoon zich minder betrokken voelen en dus minder 'meekrijgen'.
- Diversiteit van perspectieven
Het kan soms confronterend zijn om geconfronteerd te worden met ideeën of standpunten die ver van je eigen denkwijze liggen. Voor sommige mensen kan dit waardevol en verrijkend zijn, terwijl anderen zich hier juist ongemakkelijk door voelen, wat het gevoel van 'er iets aan hebben' kan beïnvloeden.
- Openheid en veiligheid
Een veilige ruimte waarin iedereen zich vrij voelt om te spreken, zonder oordeel of angst, is essentieel. Als een deelnemer zich bijvoorbeeld niet gehoord voelt of denkt dat zijn/haar bijdrage er niet toe doet, kan die persoon teleurgesteld raken. Dit kan het gevoel beïnvloeden dat iedereen er iets aan heeft.
- Realistische verwachtingen
Als mensen de dialoogcirkel ingaan met het idee dat er een diepgaand inzicht of een grote doorbraak moet plaatsvinden, kunnen ze teleurgesteld raken als dat niet gebeurt. Het is belangrijk om realistische verwachtingen te hebben: soms kan een kleine, subtiele verandering in denken of gevoel al heel waardevol zijn.
- Oefening en groei
Het voeren van een dialoog is een vaardigheid die tijd en oefening vraagt. De eerste keer dat iemand deelneemt aan een dialoogcirkel kan anders voelen dan na meerdere keren. Naarmate deelnemers beter worden in luisteren en reageren, zullen ze waarschijnlijk meer uit elke sessie halen.
Dus, hoewel het een waardevol streven is dat iedereen er iets aan heeft, kan het lastig zijn om dit altijd te garanderen. Wat wel helpt, is een goede facilitator die zorgt dat iedereen ruimte krijgt om bij te dragen, en dat de verwachtingen en doelen van de dialoog duidelijk zijn.
Rewrite voor LinkedIn artikel – ChatGPT
Moet een goed gesprek iets opleveren? Mijn gedachten over de waarde van dialoogcirkels
In dialoogcirkels draait het vaak meer om het delen van inzichten en perspectieven dan om het behalen van een direct resultaat. Toch vragen velen zich af: moet zo’n gesprek iets opleveren? En zo ja, wat dan precies? Dit hangt sterk af van de intenties en verwachtingen van de deelnemers.
Wat een dialoog kan opleveren varieert, maar hier zijn enkele waardevolle uitkomsten:
- Inzicht en begrip. Door naar verschillende perspectieven te luisteren, kunnen deelnemers hun eigen standpunt verrijken of zelfs herzien.
- Verbinding. Dialoog bevordert een gevoel van gemeenschap, vooral wanneer mensen met diverse achtergronden samenkomen.
- Leren en reflectie. Gesprekken kunnen nieuwe inzichten bieden of een moment van reflectie zijn op eigen overtuigingen en ervaringen.
- Empathie en vertrouwen. Open en oordeelvrije communicatie versterkt empathie en onderling vertrouwen.
- Actie of verandering. Soms leiden gesprekken tot concrete acties of inspireren ze tot persoonlijke of professionele veranderingen.
Hoewel een tastbaar resultaat geen vereiste is, kan een goed gesprek op subtiele manieren ontzettend waardevol zijn.
Is het realistisch dat elke deelnemer er iets aan heeft? Idealiter wel, maar dit is afhankelijk van meerdere factoren:
- Verschillende verwachtingen. Deelnemers stappen met uiteenlopende verwachtingen de dialoog in. Sommigen willen vooral delen, anderen luisteren. Dit betekent dat niet iedereen altijd hetzelfde eruit haalt, en dat is prima.
- Betrokkenheid. Actieve deelname zorgt vaak voor een rijkere ervaring. Wie minder gemotiveerd is of niet goed in zijn vel zit, zal mogelijk minder waarde uit het gesprek halen.
- Diversiteit aan perspectieven. Het kan soms confronterend zijn om andere denkbeelden te horen. Dit kan verrijkend zijn, maar ook ongemak veroorzaken.
- Openheid en veiligheid. Een veilige, open sfeer is cruciaal. Zonder die ruimte kan iemand zich minder gehoord voelen, wat invloed heeft op de beleving van het gesprek.
- Realistische verwachtingen. Verwachten dat elk gesprek een doorbraak oplevert, kan leiden tot teleurstelling. Soms zit de waarde juist in kleine, subtiele veranderingen.
- Oefening en groei. Dialoog voeren is een vaardigheid die je kunt ontwikkelen. Hoe vaker je deelneemt, hoe meer je eruit haalt.
Kortom, hoewel het streven naar waarde voor iedereen een mooi doel is, kan het lastig zijn om dit altijd te garanderen. Een goede facilitator speelt hier een cruciale rol door verwachtingen te managen en iedereen de ruimte te geven om bij te dragen.
#dialoog #perspectief #inzicht #verbinding #empathie #reflectie #groei
ChatGPT rewrite – zonder punten van opsomming
Moet een goed gesprek altijd iets opleveren? Mijn gedachten over de waarde van dialoogcirkels.
In dialoogcirkels gaat het vaak om het delen van inzichten en perspectieven, zonder dat er per se een concreet resultaat moet zijn. Toch vragen veel mensen zich af of een gesprek iets moet opleveren, en zo ja, wat dat dan zou moeten zijn. Dit hangt vooral af van de intenties en verwachtingen van de deelnemers.
Een dialoog kan op verschillende manieren waardevol zijn. Het kan leiden tot nieuwe inzichten en begrip, waarbij deelnemers hun standpunten verrijken of herzien door naar verschillende perspectieven te luisteren. Daarnaast bevordert een dialoog vaak de onderlinge verbinding, zeker wanneer mensen met diverse achtergronden samenkomen. Ook kan het gesprek leiden tot persoonlijke reflectie en nieuwe inzichten. Bovendien kan open, oordeelvrije communicatie empathie en vertrouwen versterken, en in sommige gevallen kan het zelfs inspireren tot actie of verandering.
Hoewel het niet altijd nodig is om een direct resultaat te behalen, kan een goed gesprek op subtiele manieren zeer waardevol zijn. Maar heeft elke deelnemer er altijd iets aan? Idealiter wel, al zijn er meerdere factoren die dit beïnvloeden.
Deelnemers stappen vaak met verschillende verwachtingen een gesprek in. Sommigen willen vooral delen, anderen vooral luisteren, en dat betekent dat niet iedereen er hetzelfde uithaalt – en dat is prima. Actieve deelname zorgt meestal voor een rijkere ervaring, maar iemand die minder gemotiveerd is of zich niet goed voelt, zal mogelijk minder waarde uit het gesprek halen. Het horen van diverse perspectieven kan confronterend zijn, maar biedt ook kansen voor groei en verrijking, zolang er sprake is van een veilige, open sfeer waarin iedereen zich gehoord voelt.
Daarnaast is het belangrijk om realistische verwachtingen te hebben. Niet elk gesprek hoeft een doorbraak te zijn; soms ligt de waarde juist in kleine, subtiele veranderingen. Het voeren van een dialoog is bovendien een vaardigheid die je kunt ontwikkelen. Hoe vaker je deelneemt, hoe meer je eruit kunt halen.
Kortom, hoewel het mooi zou zijn als elk gesprek waardevol is voor iedereen, is dit niet altijd te garanderen. Een goede facilitator kan hierin een belangrijke rol spelen door verwachtingen te managen en iedereen de ruimte te geven om bij te dragen.
Willem Jan van den Brink is als gespreksleider verbonden aan het Centrum voor Zelfbezinning in Leusden. Hij is vertrouwd met het zelfbezinnende groepsgesprek, het socratisch gesprek en de talkingstick dialoog.